La Khê Làng Tôi

Nhà thơ Chế Lan Viên có hai câu thơ thật giản dị mà mãi đến bây giờ vẫn còn lay động lòng tôi:
          Khi ta ở, chỉ là nơi đất ở
          Khi ta đi, đất bỗng hoá tâm hồn!

Thật thế; bởi chỉ với một vùng đất xa lạ, làm địa điểm tạm dung cho cuộc đời mình ở một thành phố lớn miền Nam cũ vậy mà khi phải đi xa, nó đã làm tôi đau đớn vô cùng, huống hồ gì khi nếu mảnh đất đó lại là nơi chốn cưu mang hơi thuở đầu tiên của đời mình. Phải nói thật rằng, mãi đến mùa thu năm 1965, lần đầu tiên từ biệt làng quê đi học ở xa mà những lần trở lại sau đó mà chỉ là vài chuyến về thăm ngắn ngủi, vội vàng, tôi vẫn chưa thể định danh được một cách rõ ràng hay bắt gặp được cái bóng dáng tình cảm đích thực của mình đối với làng quê. Có thể vì làng quê đã quá gần gũi thân quen đến đổi tự nhiên như hơi thở của mình chăng? Có thể vì làng quê cứ ở mãi trong tầm mắt thơ dại và vòng tay non trẻ của mình nên chẳng thấy có gì trân quý chăng? Hay cũng có thể vì tuổi học trò hồn nhiên ngày ấy đã chưa thể bị thuyết phục bởi một hình ảnh cảm động trong cuốn quốc văn giáo khoa thư thuở nào- hình ảnh của một người sau khi đi du lịch nhiều nơi trở về đứng nói với bà con lối xóm rằng:” không nơi nào đẹp bằng quê hương cả”-Tôi chỉ biết rằng, sau này khi đã thực sự xa quê hương đằng đẳng, năm này qua năm khác; khi mở mắt ra không thấy ruộng đồng, không thấy lũy tre xanh, không thấy bóng mẹ già cặm cụi, tôi mới nhận thấy một sự thiếu vắng rất đổ đậm đà, rất đổi thiết tha trong tôi; nhất là bây giờ khi tuổi đời đã làm tóc tôi sương điểm, khi mà khoảng cách không gian giữa tôi và làng đã đến nửa vòng trái đất, thì làng quê đã thực sự trở thành một tâm hồn vĩ đại hiện hữu trong tâm hồn nhỏ bé và trăn trở của mình. Nhưng tôi cảm thấy hạnh phúc, hạnh phúc thật sự bởi tôi đã may mắn hơn một số người khác vì tôi đã có một làng quê để sinh ra, một làng quê để nuôi lớn tuổi thơ của mình và một làng quê để nghĩ đến bây giờ. Tôi lại tin tưởng một cách giản dị rằng niềm hạnh phúc riêng tư đó có thể được nhân lên nếu nó được đem chia xẻ với người khác và cách để chia xẻ chân thành nhất mà tôi có thể làm được bây giờ là mời bạn bè ghé thăm La Khê, làng tôi, qua những hình ảnh hồi ức, những suy tưởng vàt tình cảm tản mạn viết bởi trái tim một đứa con phiêu bạt của làng.

Mọi người đều có tổ tiên, như cây có gốc, như nước có nguồn.

Từ ngày thủy tổ họ Phan đến con cháu hiện nay đã trãi qua bao nhiêu đời thì không ai biết rõ, nhưng theo tài liệu sưu tầm được từ nhiều nơi thì chúng ta chỉ biết được từ đời ngài Phan Hách trở về sau mà thôi nên chúng ta xem như ngài Phan Hách là vị Khởi tổ.

Làng La Khê thuộc huyện Quảng Điền, Tỉnh Thừa Thiên. Từ Kinh Thành ra hướng đông bắc, tức ra đồn Mang Cá Lớn, xong qua Bao Vinh, hướng về phía Bàu Đồn, qua ngả lang Thế Lại Thượng, Thế Lại Hạ, đi thêm khúc nữa là tới. Làng La Khê nằm dọc theo con hói nhỏ. Trong làng có mấy cái gò đất. Gò chính giữa làng dùng làm nơi xây lăng ông khai canh họ Lê.

Theo chuyện kể, thì khi chúa Nguyễn Hoàng vào trấn đất Thuận Hóa, có viên phó tướng họ Lê theo phò. Viên phó tướng họ Lê này thuộc dòng dõi vua Lê Lợi. Tông tộc từ khi theo vua dời đô ra Thăng Long, hệ phái của viên phó tướng này chọn làng La Khê thuộc tỉnh Hà Đông làm nơi định cư. Vào Nam, vì lập được nhiều công trạng nên được chúa Nguyễn phong đất thuộc vùng phía bắc sông Hương để lập thôn ấp, bèn lấy tên là La Khê để tường nhớ cố hương. Khi mất chôn ở đấy.