La Khê Làng Tôi

Sinh ra và lớn lên ở một ngôi làng nhỏ ven đô Huế. Ký ức tuổi thơ lam lũ của tôi- thế hệ 5 x-  luôn ẩn chứa những hình ảnh đẹp đẽ của lũy tre làng rợp bóng ban trưa, con hói quanh co, cánh đồng rập rờn sóng lúa,  khói bếp lam chiều tỏa lan trên mái rạ, cánh cò thơ mộng và nhất là mùi rạ cháy hăng hắc cay nồng mỗi độ đốt đồng vào vụ mới.

Tuy cách phố thị không xa nhưng cuộc sống của người dân quê tôi vẫn chủ yếu dựa vào nông nghiệp. Tuổi thơ tôi cũng đã  từng  kinh qua công viêc nặng nhọc của nhà nông, giúp mẹ sau buổi  đến trường. Vì là một làng thuần nông nên thu nhập đều dựa vào hạt lúa, khiến nhiều nhà cũng chật vật chuyện cơm áo gạo tiền. Thuở ấy bọn trẻ con tụi tôi nhiều đứa vẫn mặc quần áo vá đến lớp, thường chỉ được diện quần áo mới vào dịp tết . . .



Phong cảnh làng tôi cũng như bao làng  khác: đầu làng thì có cây đa bến nước, trên đường qua cổng làng có cổng các nhà thờ họ rêu phong cố kính, quanh làng có lũy tre  bao bọc, giữa các nhà với nhau và lối xóm có hàng rào bằng cây xanh: hóp, bông , cẩn, đa số là chè tàu, kinh tế hơn thì giậu mồng tơi, hoặc hàng mướp ngọt lúc lắc trĩu quả. Những hàng rào cây xanh ấy chỉ có giá trị xác định với nhau đây là phần đất của nhà tôi, kia là phần đất của nhà bác, chứ không nhằm mục đích ngăn cản chân nhau bước qua. Hàng rào cây xanh trong đường làng ngõ xóm là một nét sinh hoạt, một nếp nghĩ, một thái độ ứng xử văn hóa rất chi là tốt đẹp của cộng đồng người Việt. Làng vốn là nơi mà tinh thần tương thân tương ái, tình bằng hữu, xóm giềng rất rõ. Ở làng người ta chia sẻ vời nhau rất nhiều thứ… với tinh thần “bán bà con xa, mua láng giềng gần”.

“Chiều chiều ra đứng ngõ sau…” Cái ngõ của làng quê đã đi vào ca dao một cách bình dị, ngõ quê chứa đựng biết bao ân tình một thuở. Thường thì ngõ xóm trồng tre, chè tàu, bông cẩn,  thẳng tắp xanh mướt hai bên lối đi vào xóm, vào nhà làm cho ranh giới gữa vườn nhà này, nhà khác xóa nhòa tạo nên không gian đầm ấm theo nghĩa “tối lửa tắt đèn”có nhau.

Vào những năm 70 vẵn còn đó những ngõ xóm chè tàu vuông vức ngay hàng thẳng lối, điểm xuyết những dây tơ hồng vàng óng gợi nhớ thuở ấu thơ chơi trò cô dâu chú rể cùng em. Mỗi ngõ, mỗi nhà chứa đựng những nỗi niềm rất riêng tư. Ở đó, có ngõ nhà ai cây nhãn sum suê trĩu quả, hè về inh ỏi tiếng ve ran, Có sân nhà ai hoa khế rụng đầy mỗi độ thu về lá vàng theo gió. Có vườn nhà ai hoa bưởi thơm rồi đêm đã khuya. Ở đó, có tà áo dài ai tha thướt sáng tối đi về và có ai đưa ai về mỗi tối, ngâp ngừng không nở chia tay. Có ai với ai đứng bên hàng chè tàu tần ngần mà tay thẹn thùng bức từng chiếc lá…Có ngõ nhà ai thơm ngát hoa lài làm ta liên tưởng “…tiếc bông hoa lài…”

Nhưng rồi…theo thời gian…do thị hiếu, theo trào lưu và rất nhiều điều khó nói khác, những hàng rào cây xanh dần dần biến mất, thay vào đó là những bức tường bê tông chắc chắn và không kém phần vô cảm mọc lên cao ngất ngưởng “rạch đôi sơn hà” Và đương nhiên là khi những bức tường sừng sững mọc lên thì tình nghĩa qua lại giữa các gia đình đi xuống và ngăn cách luôn “ tình làng nghĩa xóm”.Câu chuyện “ tối lửa tắt đèn” giờ đang lui dần vào dĩ vãng.

Màu xanh muôn thuở trong làng mất dần. Làng, xóm trở nên khô khan hơn với đường bê tông, tường gạch, nhà hộp, nhà tầng, cổng sắt, mái tôn, mái bằng thay dần cho mái ngói, vườn nhà ngày càng thu hẹp hơn, nhà ba gian nay chẳng còn là mấy. Tiện nghi thì tiện nghi hơn, đầy đủ thì có đầy đủ hơn, nhưng mất mát là điều không thể nào tránh khỏi.

Một bức tường gạch chỉ cần hai ba ngày thì xây xong, nhưng một hàng rào cây xanh thì phải mất vài ba năm mới gây dựng được. Từ khi những hàng rào cây xanh mất đi thì người ta cũng nhạt tình với nhau hơn, thì những thế giới riêng rất chi là làng quê cũng theo đó mà biến mất vì: “ kín cổng cao tường quá !”

Tiếc thay ! Biết tìm đâu bây giờ !

La Khê - Hè 2012
Nguyên Khê